Deze week gelezen: Kevin Canty, Alejandro Zambra, James Salter

Kevin Canty, Alejandro Zambra, James Salter: de redactie las verhalen en meerkeuzevragen als romans en essays – en een stuk roman.

*

Jan van Mersbergen: Kevin Canty, Een vreemde in deze wereld

Bij korte verhalen heb ik soms het idee dat de schrijver zich er met het vergroten van een anekdote tot een paar bladzijden vanaf heeft gemaakt. Een gevoel van: een roman is toch wel erg veel werk, met tien verhalen heb ik ook een boek, en zo’n verhaal schrijf je in een ochtend.

Dat geldt natuurlijk alleen voor slechte verhalen. Goede korte verhalen hebben de kracht van een roman, gebundeld in een paar pagina’s. Zoals Annie Proulx in een verhaal van anderhalve bladzijde het complete leven van een cowboy kan vatten, weids en toch gedetailleerd, en gevoelig, dat is de ware kunst van het korte verhaal.

In mijn boekenkast staan een paar bundels die ik nog wel eens in wil kijken, en dan is het voordeel van verhalen: je hoeft er maar één te lezen om weer volledig gegrepen te worden. Een van die bundels is Een vreemde in deze wereld, van Kevin Canty in de vertaling van Rien Verhoef. ‘Het slachtoffer’ is mijn favoriete verhaal. Ik sloeg het boek laatst weer open en herkende meteen de bladspiegel: korte hoofdstukjes met allemaal een aparte titel in klein kapitaal: tv, gekanteld, veiligheid, zijn lichaam, Tina doet haar ogen dicht. Een kort verhaal opgebouwd uit een heleboel korte schetsen, dat is een ode aan het korte verhaal.

” “

Dit proza is hard, gewelddadig en direct. Zonder mooischrijverij, en ook dat bevalt me.

Zwarte overjassen begint zo:

‘Zwart, als hij op het strand beukt tot grauw schuim kolkend, deint en buldert de oceaan. Met tussenpozen glinstert de maan tussen de traag bewegende wolken. Daar ergens in de nacht, weet Tina, moet het donker van het water op het donker van de hemel stuiten, en als ze voldoende haar hoofd erbij houdt verbeeldt ze zich dat ze hem kan zien: de dunne, onberispelijke zwarte lijn van de horizon. ‘Bobby,’ zegt ze. ‘Bobby, ik wil naar huis.’

Canty weet wat hij wil bereiken met zijn verhaal, en daartoe is ieder woord ten dienst gesteld. Ook dat is voorwaarde bij een kort verhaal.

Uitgeverij De Harmonie gaf Een vreemde in deze wereld uit. Het is niet meer nieuw leverbaar, maar wel via Boekwinkeltjes.

Daan Stoffelsen: Alejandro Zambra, Begrijpend lezen, en James Salter, Spel en tijdverdrijf

De lijstjesliteratuur zoals we die van Richard de Nooy kennen (Rojstni-Dan | Slovenië, ???????| Servië, De vier laatsten), heeft een fascinerende, verder uitgewerkte pendant in Chili. Daar schreef Alejandro Zambra Facsímil, nu door Luc de Rooy vertaald als Begrijpend lezen. Het bestaat uit 90 meerkeuzevragen, gemodelleerd naar de ‘Prueba de Aptitud Verbal’, een verplichte toelatingstoets voor de universiteit die tussen 1967 en 2002 in Chili werd afgenomen. Sinds de dictatuur was er weinig aan veranderd, en dat ongemakkelijke gegeven verwerkt Zambra in deze gemengde essay- en verhalenbundel. Neem opdracht 1, welke term hoort in dit rijtje niet thuis, en opgave 1: ‘Lezen. a) les, b) leren, c) leven, d) je verbergen, e) begrijpen.’ Dat is geen semantiek, dat is filosofie. En geestig bovendien. Tegelijk is er een duistere onderstroom, met de evidente uitschieters, zoals hier ‘je verbergen’, bij opgave 2. Begrijpen ‘vergrijpen’, bij 3. Facsimile ‘bedrog’. Latere opdrachten, met verhalen van één zin met ontbrekende woorden tot enkele pagina’s met interpretatievragen, reppen van ruzie, onderdrukking, dood, verdriet, vaders en zonen in eeuwig conflict.
Ik schoot menigmaal in de lach bij de opgaven waarbij feitelijk altijd geldt ‘all of the above’, en ik waardeer die fragmentarische vorm (Valeria Luiselli! (zelfde uitgeverij) Max Porter!), zij het dat het spel en het sinistere elkaar uitsluiten: echt eng, echt spannend wordt het niet. Niettemin: lezen en herlezen.

Inmiddels ben ik ook begonnen aan James Salters Spel en tijdverdrijf (1967, vertaling 1997-2016 door Else Hoog), dat zich afspeelt in Frankrijk, en al met een sterk en herkenbaar beeld begint: ‘Ik heb het behaaglijke gevoel dat ik mezelf toevertrouw aan de zorgen van de mannen die deze grote, slaperige treinen besturen, waarin mensen zitten te staren achter het heldere glas, zo uitgeput en stil als zieken.’ Zij het dat we die indruk anno 2016 met mobiele telefoons proberen weg te nemen. Kort daarop, minder sterk: ‘Het is alsof we bij de dokter in de wachtkamer zitten.’ En ‘kanalen, weelderig als jade’, wat moet ik me daarbij voorstellen? Salters verteller trekt zich terug in een provinciestadje, kijkt goed om zich heen en raakt bevriend met Phillip Dean, die een verhouding begint met de achttienjarige Anne-Marie. Veel is vaag, de richting is nog onduidelijk, maar Salters sfeertekening is ijzersterk. Wordt vervolgd.

Uitgeverij Karaat gaf Begrijpend lezen uit. Op hun eigen site staan een filmpje en een fragment. Spel en tijdverdrijf is door De Bezige Bij uitgegeven, er staat een voorpublicatie op Athenaeum.nl.

“