Bernke Klein Zandvoort (1987) volgde de afdeling ‘Beeld & taal’ van  de  Gerrit Rietveld Academie. Zij debuteerde met gedichten in De Revisor. Voor De Revisor online schrijft zij vanuit Londen.

*

Veel mensen hebben hier van de nacht hun dag gemaakt. De grootste supermarkt bij mij in de buurt, TESCO, is 24 uur per dag open. Ik vond dat eerst vooral overbodig, maar nu is er een vreemd soort geruststelling geslopen in het idee dat er achter het kruispunt, achter de huizenrij, een plek altijd toegankelijk is. Als ik er ’s avonds laat heen loop, ligt het uitgestrekte parkeerterrein er verlaten bij. De lantaarnpalen staan opgesteld als stadionlampen die het veld blijven belichten na een wedstrijd, terwijl het geluid van het gonzende publiek nog om de lege tribunes hangt. In grote rode letters gloeit TESCO boven de hallen, het TL-licht knalt uit de ingang, de portier stapelt er mandjes.

Een tijdje reisde ik met de nachtbus naar Parijs. Na het gekeer en gedraai in de stad, kwam de bus op de snelweg. De chauffeur deed vanaf zijn dashboard de lichten boven de stoelen uit. Hij kon het gaspedaal ingedrukt houden. Met het stabiele geronk van de motor op de achtergrond viel ik in een lichte slaap, om in een donkere bus op te lossen in de nacht.

Omdat de sterrenhemel hier slecht te zien is, wordt er een gemaakt. In kantoren die na sluitingstijd tegen het donker afsteken, wisselen verlichte kamers elkaar af met donkere vlakken. Hoe verder het gebouw naar achter staat, hoe vager de lichtpuntjes. Neonlichten knipperen om de aankondigingen van de grote theaters. Reusachtige zoeklichten tasten gebouwen af, glijden over gevels de nacht in, tot ze weer een nieuwe muur raken.

Volgende zomer worden de Olympische Spelen hier gehouden. Op verschillende plekken in de stad worden kraters geslagen om een stadion of zwembad te bouwen. In de buurtkrant zag ik een foto van een jong meisje dat een stuk karton omhoog hield. ‘With the new stadium,’ had ze er met grote letters opgeschreven ‘we don’t need to switch on the kitchen lights anymore’.

Eerst rekende ik de opheffing tussen dag en nacht tot het talent van de mens natuurwetten in te metselen in onze eigen constructies. Een brug door een gebergte en een tunnel onder water, een dag midden in de nacht. Maar steeds meer bezie ik al dat licht, als een bevestiging ván die nacht. Er is niets gewonnen, elke avond weer zetten mensen zich schrap. Donkere gaten worden vermeden. Een bulk licht wordt uit een emmer omhoog gesmeten.

Van de nachtbus was het vervelendste moment de verplichte pauze. Door de lichte slaap heen, hoorde ik het geluid van de motor zakken, de chauffeur had zijn voet van het gaspedaal gehaald. Een bocht werd ingezet, de afrit die leidde naar het wegrestaurant.  Met de andere passagiers strompelde ik in de richting van het restaurant, geïrriteerd omdat we uit de nacht waren gehaald, de nieuw gemaakte dag in.

Bernke Klein Zandvoort (1987) volgde de afdeling ‘Beeld & taal’ van  de  Gerrit Rietveld Academie. Zij debuteerde met gedichten in De Revisor. Voor De Revisor online schrijft zij vanuit Londen.

*

Het equivalent van de Blokker heb ik hier nog niet gevonden. In mijn buurt bepalen Poundshops de flora en fauna van het huishouden. Plastic kratten, opgestapelde emmers en prullenbakken vormen een landschap voor de ingang van deze winkels. In een langwerpige ruimte zijn onder TL-licht smalle gangpaden gecreëerd waar de dingen uit de schappen puilen. Een monitor bij de kassa houdt door middel van een 6-delig splitscreen alle hoeken in de gaten.

De tegenovergestelde versie van deze shops is de Argos, een winkel zonder spullen. In de ruimte staan verschillende balies en een digitale stem telt nummers af. Op hoge tafels liggen tientallen exemplaren van de geplastificeerde catalogus, waarin je je aankoop uitzoekt. Over 2000 pagina’s is de inhoud van het depot uitgezet. Ik blader via fietshelmen naar bestekladen, van wasmachines naar lego-paleizen en stekkerblokken. Al deze dingen houden zich op achter de balie. Ze wachten tot hun code door iemand wordt ingetoetst, zodat een medewerker de trappen van de loods kan afdalen om met een doosje wasknijpers terug te komen, die neer te leggen bij de afhaalbalie, waar ik met mijn bonnetje op de digitale omroepster wacht.

Boven mijn aanrecht hangt een papiertje waar the beginning of things op staat. Het is een onderdeel van een grotere poster, maar ik heb alleen deze zin als fragment opgehangen. Eerst hing het papiertje boven m’n boekenplank, maar de relatie die er tussen die twee ontstond, vond ik twijfelachtig. Het afdruiprek waar het servies alle kanten op kijkt, leek me een betere plek.

‘Things’ zijn voorwerpen, maar het is tegelijkertijd een verzamelwoord voor lopende zaken. Mijn scheefgezakte servies in het druiprek is onlosmakelijk met die andere betekenis verbonden. Een bord wacht tot ik het oppak, om voor de duur van m’n voetstappen gewiegd te worden in mijn handen, waarna ik het terugleg op de plank. De volgende morgen gaat de zon weer op als ik het keukenkastje opendoe.

Vorige week zag ik de documentaire Waste Land. Hierin worden de mensen gevolgd die op de grootste vuilnisbelt ter wereld werken, Jardim Gramacho, in een buitenwijk van Rio de Janeiro. Elke dag spitten ze de nieuwe ladingen door, die de vuilniswagens uitstorten. Met een grote ton of zak is iedereen op zoek naar een specifiek materiaal, waarvoor een recyclingsbedrijf hen betaalt. Elke opengescheurde vuilniszak vertelt of de eigenaren arm of rijk zijn geweest. Soms komt er tussen al het afval een lichaam tevoorschijn. Een meisje vertelt over die keer dat ze moest overgeven, maar dat ze daarna weer gewoon verder ging met het zoeken naar plastic flessen.

In het café waar ik werk, haal ik met een blauw plastic krat op mijn heupbot, de vieze borden en kopjes van de tafels op. Alles valt over elkaar heen in dat krat, het is een chaos van servies en doordrenkte servetten. De afwasmachine doet er zeven minuten over om het weer dampend schoon te presenteren.

Hoewel ik thuis geen afwasmachine heb waar ik mijn servies bedwelmd door stoom uit trek, maken de borden op het druiprek deel uit van dezelfde magie. De magie van the beginning of things. Voorwerpen spiegelen de levens van mensen. Ze staan op een tijdlijn, dezelfde waaraan wij onderworpen zijn. Ik ken de cyclus van een plastic fles en de wasknijpers van de Argos komen uit dezelfde familie als de wasknijpers die ik had in Amsterdam. Een kopje waarvan ik steeds het oor moet lijmen, is aan ouderdom onderhevig. Mijn borden wachten elke ochtend op de zonsopgang.

Bernke Klein Zandvoort (1987) volgde de afdeling ‘Beeld & taal’ van  de  Gerrit Rietveld Academie. Zij debuteerde met gedichten in De Revisor. Voor de Revisor online schrijft zij vanuit Londen.

*

Vorige week moest ik met mijn oppaskinderen naar Mini-Mozart klas. Het is een tweeling van anderhalf jaar. Elke ochtend gaan ze naar een andere activiteit. Mini-Mozart vindt plaats in een gebouw een paar straten verder op, The Young Actors Theatre.

In een volwaardige theaterzaal zit ik met mijn tweeling tussen acht moeders met peuters in een halve cirkel op de grond. Achter een piano ordent een man zijn bladmuziek, een meisje van mijn leeftijd pakt een hoorn uit haar tas. De laatste moeder sluit de deuren, het straatgeluid valt weg. Naast mij geeft een vrouw haar baby borstvoeding, terwijl haar oudste steeds probeert op te staan en weer terugvalt in haar schoot. Andere kinderen rennen rondjes over de zwarte vloer. Als het meisje nadert met een hoorn, zetten m’n oppaskinderen een paar stappen naar achter. Zware, langgerekte tonen blijven hangen in de ruimte. Het meisje heeft haar ogen gesloten, bedeesd drukt ze de knoppen in, de peuters gapen haar aan. Ik voel mijn gewicht naar de grond zakken. Het is een volmaakte hypnose, de stad valt weg, er is alleen nog deze ingedamde plaats.

‘Lovely!’ zegt het meisje enthousiast als ze de hoorn van haar lippen haalt. “So this was a Puccini, now we’ll continue with Bach’. Achter de piano begint de man een friemelige melodie te spelen. Alle peuters staan op, het meisje begint met een stralend gezicht in haar handen te klappen. De peuters doen haar gebaren na, stampen en hupsen om hun moeders heen, laten zich gewillig op hun luiers vallen. ‘’Yes, the mothers too! Lovely, participate!’   

De aanwezigheid van het straatgeluid in mijn kamer heeft door het enkelglas dezelfde sterkte als het gezoem van de koelkast. Alleen sirenes steken erboven uit. Engelse sirenes zijn verontrustend. Een korte opzwepende toon (o-wie o-wie o-wie) wisselt af met lange schrille uithalen die aan het eind met een slinger omhoog zwiepen, waarna een happende pacman wordt afgevuurd. Het geheel wordt steeds onderbroken door een lage, pukkelige toon zoals deze in een quiz bij een fout antwoord klinkt. Geen wonder dat alles op z’n plaats schudt als een ambulance voorbij gaat, de straat in een stuiptrekking achterlatend.

Als ik met de tweeling na Mini-Mozart thuis kom, wijst het meisje op de afstandsbediening van de stereo. Met Chopin op de achtergrond delen we een peer. Ik vraag me af of het een harnas is, waarmee deze ouders hun kinderen willen aankleden en of mijn bovenbuurvrouw haar muziek zo hard aanzet om haar kamer geluidsdicht te maken. Misschien moeten de sirenes met Bach worden vervangen, het zou de criminaliteit positief kunnen beïnvloeden, maar ik betwijfel of dat niet de betutteling zou betekenen van de realiteit. Ook vraag ik me af hoe effectief mijn oordopjes zijn als ik met half succes het buitengeluid vervlak, maar m’n speeksel verdubbeld hard hoor slikken, mijn gedachten hoor touwtrekken in m’n hoofd.

‘There are always a few eccentrics who don’t take the RER to Euro Disneyland’ stond er op een affiche die in de jaren negentig in de Parijse metro hing. Op de affiche een foto van een aantal bejaarden, invaliden, punkrockers en ander tuig dat in een groepje bijeen cynisch lachend naar de camera keek. De reclame had een omgekeerd effect: zelfs als je nooit bij een groep wil horen, kreeg je onweerstaanbaar de neiging bij hen te gaan staan en ook niet de RER naar Euro Disneyland te nemen.

Ik moet aan de affiche denken als ik het gezelschap zie dat op spoor 21 van Brussel-Midi bijeen staat te wachten op de intercity naar Charleroi, rokend in de klamme regen, verknipt, verwilderd. Een van hen kijkt onafgebroken naar de overkapping, het duurt even voordat ik door heb dat ze niet anders kan.

Je moet tien dagen door Charleroi lopen voor je de stad snapt, zegt Xavier Canonne, directeur van het fotomuseum. Ik heb er veertien. Als ik de tiende ervan even weg ben, verbreek ik dan de concentratie?

Waar vind je in het centrum van de stad een voetbalstadium? Waar vind je midden in de stad een kazerne?

Op drie rotondes staan wassen beelden van stripfiguren: Robbedoes, Marsipulami, Lucky Luke.

In de kazerne: het Museum van de Jagers te Voet.

De stad wordt niet meer ingericht door stedenbouwkundigen, maar door ondernemers, zegt Luc Deleu. Er is geen plaats meer voor het individu. Zijn boek ontbreekt op de boekentafel van het kleine festival Livresse. Hij had het mee moeten nemen, moppert de organisator.

Ergens is de flaneur van Walter Benjamin veranderd in Monsieur Hulot zoals die door Playtime van Jacques Tati loopt.

Een stad die zich expulseert, waarvan de randen interessanter zijn dan de stad. De industrie aan de rivier, de heuvels. Gosselies, Marcinelle, Marchienne, Chatelet.

In een fotoboek in de bibliotheek van het fotomuseum: een foto van militaire politie, dranghekken, barricades, rookbommen, op een rotonde waarop Robbedoes een voetbal onder zijn arm houdt en zijn duim opsteekt.

In het Museum voor de Jagers te Voet staat in een vitrine de Shako. Een hoed hoog om de kracht van de neerkomende sabel te breken.

Een metro die dwars door een klein puntbergje steenkoolpuin gaat en dan door de industrie.

*

Erik Lindner liep op zijn veertiende weg uit een biologieles op het Haags Montessori Lyceum en liftte naar Parijs. Later zou hij er een tijd wonen en dichtersbijeenkomsten organiseren. Hij verbleef in Athene, Marseille, Montreal en Taipei en nam deel aan verschillende festivals. Poëzie is nergens hetzelfde, zoveel wil hij onderhand vaststellen. Voor De Revisor houdt hij zijn indrukken bij.

Bernke Klein Zandvoort (1987) volgde de afdeling ‘Beeld & taal’ van  de  Gerrit Rietveld Academie. Zij debuteerde met gedichten in De Revisor. Voor De Revisor online schrijft zij vanuit Londen.

*

Empires were never built on muesli bars staat op een billboard dat ik tegenkom op weg naar de bibliotheek. Het is een reclame voor een pakje boter. Achter de grote letters is een bord geroosterd brood te zien en een ei dat net door een zwevende hand is opengeslagen. Het eigeel druipt naar beneden, vloeibaar goud, een associatie die stilletjes wordt aangewakkerd door de ring aan de zwevende hand.

Ik heb al een paar weken geen internet dus ben ik aangewezen op bibliotheken en internetcafés. ’s Avonds  zit ik tussen blauwe feestverlichting, plakkerige muizen en opengescheurde stoelbekleding. Om me heen praten mensen in allerlei talen door hun headsets. Een man dramt om nog vijf extra minuten bij de eigenaar. Als ik over mijn computer, over de andere computers naar buiten kijk, wordt het gezicht van een langslopende vrouw belicht door haar telefoon.

Op het plein van de British Library, een verzameling aanmerende terrassen, zit een enorme bronzen man voorovergebogen op een sokkel. Hij heeft een passer in zijn hand, zijn blik is er magnetisch mee verbonden. De man is Isaac Newton. Ik herken het standbeeld van een print van William Blake, waarop Newton in dubbelgeklapte houding op een rots zit, verdiept in de geometrische vorm die hij getekent heeft. Achter zijn rug verwijst de veelkleurig begroeide rots naar de schoonheid van de natuur, waarvoor Newton — in de ban van zijn verklaringen en formules — zich afsluit.

Als ik in de leeszaal tussen de rijen geschakelde bureaus loop, denk ik nog over het beeld na. Dit was waarschijnlijk de laatste plek waar Blake zijn Newton had neergezet. Newton schrijft op een doek, dat rechtstreeks vanuit zijn hoofd op de grond valt. Ik mag alleen papier, een potlood en een laptop in een doorzichtige plastic tas op mijn lichaam dragen. Om me heen is het doodstil, mijn schoenen ploffen op het tapijt. Elke zitplaats heeft een nummer en een eigen stopcontact. Mensen zijn verdiept in boeken of in hun handen op het toetsenbord. Iedereen is bezig met het in kaart brengen van een stukje wereld of met het ontdekken van nieuwe verbanden erin, de passer en het doek vervangen voor een laptop.

En waar keert Newton op het plein van de bibliotheek zijn rug naar toe? Naar Euston Road, een groot verkeersplein waar ongeduldige auto’s over stukjes stoepranden schuiven om bij het volgende stoplicht weer te stollen. Op een rare manier houd ik van deze plek, omdat ik het idee heb deel te nemen aan een groot krachtenspel, waarin twee pijlen mijn voeten op de grond houden. Bussen dragen al het gewicht op hun linkerwielen, gebouwen hellen over als ik naar ze op kijk, het wegdek is dak en drager tegelijk. Het verkeersplein is het lange-afstands gevolg van Newtons gedachtegoed, en Blake’s protesterende onderbuik.

Als ik een pauze neem in de zon op een van de terrastrappen voor de bibliotheek, leest de man naast mij op z’n iPad de krant. Met zijn duim en wijsvinger bekijkt hij de foto’s van dichtbij. Achter het hek rommelt geruststellend Euston Road. Een groot gebouw staat er in steigers en blauwe netten verpakt. Op een billboard wordt het bouwbedrijf vermeld: Romulus Construction Works.

Bernke Klein Zandvoort (1987) volgde de afdeling ‘Beeld & taal’ van  de  Gerrit Rietveld Academie. Zij debuteerde met gedichten in De Revisor. Voor de Revisor online schrijft zij vanuit Londen.

*

A sudden horror of the whole place came over me, like a tiger-pounce of homesickness which had been watching its moment. London was hideous, vicious, cruel and above all overwhelming; whether or not she was ‘careful of the type’, she was as indifferent as Nature herself to the single life.

In de Eurostar lees ik Henry James’ English Hours. Ik verhuis van Amsterdam naar Londen omdat ik wil zien of een stad het kan overnemen van z’n makers. Henry James zou maar een paar zinnen nodig hebben om zijn aarzeling te verruilen voor aanbidding.

Twee keer ben ik er geweest, beide keren was het winter. Wat me is bijgebleven zijn de sportschoenen onder mantelpakken en de machinerie van voetstappen, verkeer en rook waar elke glazen draaideur in scharnierde.

Ik heb eerder in een stad gewoond dus ik weet hoe het werkt. Maar deze stad lijkt veel meer dan de voorgaande, te draaien om z’n eigen totstandkoming. Haperend gaan rolluiken open voor een nieuwe dag, terwijl onder het wegdek de eerste metro’s elkaar al een paar keer hebben gekruist. Spiegelende kantoren staan tussen afgebrokkelde gebouwen, glazen loopbruggen verbinden de daken. In de stoepen leggen plotselinge kuilen leidingen bloot. Bossen kabels liggen in de buitenlucht.

Misschien kijk ik de laatste tijd te veel science-fiction films en transformeert de stad hierdoor gewillig in een zelfstandig, gepantserd wezen. Maar zo ver vind ik de werkelijkheid hier niet van af liggen. De woonplaats, die vroeger ter plekke ontstond rondom een reizend houtvuur, is nu een ingewikkelde combinatie van gevels, bruggen en leidingen. Hierbinnen is alles verkeer.

De stroom mensen die zich elke dag verplaatst, verbindt oevers met elkaar. Auto’s parkeren zichzelf in, telefoons verbinden informatie zonder dat je ze iets vraagt, uitwendige liften klimmen langs gebouwen omhoog. Roltrappen monden via tunnels uit op straat.

Bijna zou ik de stad als wezen, z’n eigen gedachten gaan toebedelen en ‘m vertellen zachtjes te doen ’s ochtends als iedereen nog slaapt. Maar dat dat onmogelijk is, komt door de symbiotische relatie met de partij die ik van het begin af aan voor het gemak overgeslagen heb: z’n makers.

En het is in dit spanningsveld dat mijn stukjes zullen ontstaan.

Op de Millenium Bridge verkoopt een man gecarameliseerde pinda’s in plastic bekertjes.

Een vrouw kijkt op naar een torenhoog betonskelet als naar een mammoet in een natuurhistorisch museum.

Een meisje drukt haar half opgerookte sigaret in de mond van een zwerver.

Erik Lindner liep op zijn veertiende weg uit een biologieles op het Haags Montessori Lyceum en lifte naar Parijs. Later zou hij er een tijd wonen en dichtersbijeenkomsten organiseren. Hij verbleef in Athene, Marseille, Montreal en Taipei en nam deel aan verschillende festivals. Poëzie is nergens hetzelfde, zoveel wil hij onderhand vaststellen. Voor De Revisor houdt hij zijn indrukken bij en geeft een kijkje achter de schermen.

*

‘My poetry is not important,’ zegt de Turkse jongen aan tafel tegenover me. En dan, nadat hij even stil is, ‘but I’m a good poet’.

In een achterafstraat duwt een man een handkar voor zich uit en roept. Op de kar liggen broodjes onder een vierkante glazen stolp. Verderop staat een open wagen met tomaten, uien en een luidspreker. Op een hoek ligt een stapel brandhout. In de winkel wikkelt de verkoper het doosje met de tube tandpasta in een rechthoekig stuk krantenpapier. Hij loopt naar buiten en legt een brood in een emmer die meteen omhoog wordt getrokken.

In het publiek van de eerste bijeenkomst van het festival, zit ik naast een ontstellend grote en lange man. Hij buigt zich naar me toe. ‘You are a Boerk,’ zegt hij. ‘And I am a Turk’.

Daniël Stork, cultureel attaché, zegt in zijn inleiding dat poëzie wel maar andere kunstvormen niet altijd te transponeren zijn naar Turkije. Tegelijk met het International Istanbul Poetry Festival is de Biënnale aan de gang. Stork verduidelijkt later dat een Turkse vader niet zo snel ongerust zou zijn als zijn dochter met een dichtbundel in haar handen zit.

Een van de gasten van het festival is een vrouw met een hoofddoek. Als ze een kop thee krijgt, begint ze daar luid met een lepel in te klingelen. Door de vorm van het glas klinkt het als een belletje.

In het Cartoon Hotel staan wassen beelden van stripfiguren in de hal. In de gangen en de kamer hangen stillevens, zeven sinaasappelen op een schaal met daarop, onder de glasplaat, een sticker van een naar beneden vallende Donald Duck. In de ontbijtzaal lopen obers rond met stropdassen met Goofey en Micky Mouse erop. Er hangt een televisie waarop Tom & Jerry achter elkaar aan rennen. Er zitten grote Afrikaanse en Aziatische families te eten. Op de negende etage is er het restaurant Evita. In de lift klinkt voortdurend ‘Don’t cry for me Argentina’.

Na de voordracht in het Italiaanse Instituut, komt een jongen op me af. Hij geeft me een briefje en loopt weg. Het briefje is in het Turks. Als ik later aan een van de organisatoren vraag om het te vertalen, blijkt het een aanbeveling. Op het briefje staat dat ik het werk van Ahmet Haşim moet lezen. En als ik het gelezen heb, dat ik er dan erg van moet houden. De organisator is onzeker over zijn vertaling. Ik zeg dat ik het heb begrepen.

Op de bruggen staan vissers. Aan de waterkant zijn kleine winkels met ijzerwaren. In de Egyptische Bazaar vallen de okeren kleuren van de kruiden samen met het oker van het steen.

De diners zijn het moeilijkste van een festival. De welwillende conversatie, de familiaire grapjes van dichters die een paar dagen met elkaar optrekken. Bogomil Gjuzel vertelt dat hij Hans Faverey gekend heeft. Hij kwam graag naar Macedonië, naar het Struga-festival. Net als Paul Snoek.

In de Hammam ruikt de zeep naar afwasmiddel met citroen.

De Koraanschool bij de Blauwe Moskee heeft een bordje bij de ingang: House of Poetry. Door een reep in het dakraam zie ik kleine bessen tegen de muur groeien. De jongen van het briefje zit opnieuw in het publiek en knikt.

Het is een klein festival in een enorm grote stad. De voordrachten zijn telkens op verschillende locaties. De organisatie heeft moeite de dichters niet kwijt te raken. Bij de opening belooft de burgemeester van Istanbul meer geld voor volgend jaar.

Bij ieder festival zijn er kortstondige vriendschappen. Dichters die net even anders zijn dan de doorsnee festivalgangers. Die om de hele bedoening kunnen lachen. De Italiaan Christian Sinicco. De Slowaakse Katarína Kucbelová.

Ik neem alleen de pont naar Üsküdar en ben een half uur in Azië.

Als we naar de grote bazaar gaan, duikt daar de moeder van de Italiaan op.

Op de dag van vertrek is er een boottocht. Iedereen leest voor op de Bosporus. Als er geen dichter achter de microfoon op het dek staat, blaast de wind er tegen aan en klinkt er een wapperend geluid.

De jongen van het briefje is er opnieuw. Met een tolk komt hij naast me zitten. Hij wil me een gedicht van Ahmet Haşim voorlezen. Het is een plechtig moment. Ik zie dat hij naast het gedicht potloodaantekeningen heeft staan. Het gedicht is oud Turks, hij heeft het voor zichzelf moeten verduidelijken.

Vlak voordat we de Zwarte Zee bereiken, keert de boot.