In 1977 debuteerde Hedda Martens in ons tijdschrift, de eerste van tien bijdragen in de loop van onze geschiedenis. We publiceren nieuw werk van haar, vijf ‘Humeuren’, en hernemen haar vroegere verhalen. Na ‘Huisje’ is hier het tweede verhaal: ‘Verdriet’, onpeilbaar en onverklaarbaar.

*

De ellende is dat hij aldoor moet huilen de laatste tijd; niet dat hij dat dan ook doet want past natuurlijk niet bij de man die hij is, kalm, hardwerkend, middelbare leeftijd. Maar toch, steeds opnieuw, het komt diep uit zijn borst als een aanval van misselijkheid, hij buigt voorover in een hikkend krimpen en richt zich snel op – kom, het gaat alweer. Op kantoor heeft hij er vrijwel geen last van want drukte genoeg daar, hij heeft wel wat anders om zich mee bezig te houden. Maar dan, de lunchpauze, hij loopt naar een klein plantsoentje vlak in de buurt, hij zit bij de vijver en kijkt naar de waterhoentjes, de hoge, zachte pluimen in het riet en ja hoor, hopla. Kramp in zijn middenrif, een snokkend geluid. Heel even is zijn gezicht in zijn handen maar hij zit alweer recht, publiek terrein hier.
En waarom in vredesnaam, waar komt het vandaan, hij kan werkelijk niemand verzinnen om dat aan te vragen; ja wat wil je, als hij het zelf niet eens weet. Hij leidt geen kwaad leven, hij verdient het geld dat hij nodig heeft, soms een paar weekjes naar de zon, hij heeft aardige collega’s, zit op een schaakclub, eet af en toe buiten de deur. Hoe zijn jeugd was? Gewoon, niets bijzonders; persoonlijke herinneringen doen hem ook niet zo veel en of hij wel eens verliefd was, ja hoor, een keer of drie maar daar kwam niet zoveel van terecht. Bovendien, hij vindt het wel prettig, zo op zichzelf.
Nee hem krijg je niet gauw ontevreden, en dan toch deze huiltoestanden: al weken achtereen moet hij op zijn tellen passen, het kan zomaar beginnen. Het is geen doen in feite, hij moet er vanaf, het zullen herinneringen zijn die hij aldoor wegduwt ofzo, al zou hij dus oprecht niet weten wat. Wel heeft hij er inmiddels zo genoeg van dat hij besluit een tijdstip te kiezen om zich er compleet aan over te geven, zijn gevoelens de vrije loop te laten, hoe droeviger hoe beter; misschien is het daarna eindelijk voorbij.

Het is weekend, zondagavond al, nu moet het er echt eens van komen. Hij zit na het eten thuis op de bank, een paar glazen wijn gedronken alvast, en om te beginnen zal hij aan zijn overleden moeder gaan denken. Dat doet hij dus nu, hij ziet haar voor zich, ze had een lief, wat zorgelijk gezicht en dat stemt hem vriendelijk maar verder voelt hij niet veel bijzonders; wat hem eigenlijk wel tegenvalt van zichzelf. – Daarna stapt hij over op de kleuterschool, hij herinnert zich heel kleine tafeltjes en stoeltjes, dat kan niet kloppen want hij was toch zelf net zo klein nee, die vroege jeugd en ook de lagere school blijken nergens toe te leiden. Daarna komt hij op zeiltochten met een vriend die een hond had, een dik gevlekt hondje dat erg hield van het water en daar was toen iets mee ja, wat was dat ook weer. Hij zucht, geen idee. Goed, zijn zuster dan, die hij nauwelijks meer ziet, dat ze samen een step hadden die meeging op vakanties, altijd in de duinen waar je er toch weinig aan had, bedenkt hij nu pas. Ook dat levert dus niets op, evenmin als de gedachte dat hij over een jaar of wat met pensioen zal moeten, welke ziektes hem wachten, een eenzame dood zelfs misschien… leuk is anders maar wat hij ook verzint: geen klem op zijn borst, geen hete druk achter zijn ogen, niets niemendal. – Kijk eens aan, dit moet het toch zo’n beetje zijn en misschien is het daarmee opgelost, anders had hij het toch al lang en breed te kwaad gekregen; het besluit alleen al om er aan toe te geven is blijkbaar voldoende geweest. Hoor je wel vaker, zoiets; hij gaat opgelucht slapen.

De volgende dag is hij mooi op tijd wakker, hij neemt een douche, zet koffie en staat met zijn beker tussen twee handen rustig naar buiten te kijken; over vijf minuten de deur uit. Hij ziet de straat, heel stil nog, de boom voor zijn raam met een hekje er omheen, zijn fiets schuin tegen dat hekje. Alles is compleet, probleemloos in orde en straks zal hij daar staan, bij die boom, naast zijn fiets, hij zal zijn fiets van het slot halen … zijn maag spant zich aan, zijn hart krimpt onder zijn ribben en hij leunt met zijn voorhoofd tegen het koude glas – o nu, kon hij nu urenlang huilen.

Beeld Albert Herring, SA. Early Spring at James River State Park, licht aangepast.

Na tien jaar vertrekt Jan van Mersbergen als redacteur van De Revisor. Als afscheid zijn korte verhaal ‘Groen‘, dat in twee delen op de website zal verschijnen. Lees deel één, en vandaag het tweede deel.

*

Als ze bij de eethoek gaat staan zie ik dat hij op blote voeten loopt. Jezus. Ik heb altijd koude voeten. Volgens mij hield ik toen op die boot in de winter mijn sokken gewoon aan.
Vera merkte er niks van, dat is zeker.
Ze hebben het over de tafel. Hij wilde een grote tafel waar je met tien man aan kunt zitten, zij zegt dat die vaak niet zou mooi zijn. Nou, ze zijn er wel uitgekomen zo te zien.
We deden het zonder condoom, dat weet ik nog. We waren allebei dronken. Dat heeft meestal het effect dat het lang duurt.
Hij zegt: ‘Uiteindelijk heb ik mijn zin gekregen en is dit onze tafel geworden.’
Misschien ligt ze nu wel te bevallen?
Vera zegt: ‘Maar gewoon tweedehands gevonden, zodat-ie ook weer makkelijk weg kan.’ Ze grinnikt kort.
Paul lacht om haar grapje. Dat-ie weer weg kan. ‘Ik ben er heel blij mee,’ zegt hij.
Ik staar naar het scherm. Nog nooit zag ik zo’n aflevering met een huis zonder het huis te zien.
Ze is mooi. Precies een vrouw waar ik op hoop als het praatwerk achter de rug is en er nog wat gedronken wordt. Filmposter signeren? Ja natuurlijk. Voor wie is het?
Voor Paul.
Hoe schrijf je dat?
Nu kan ik het echt zien: haar buikje. Vijf maanden, schat ik.
Ze staat iets gedraaid bij de eettafel en vertelt over het uitzicht en de glazen pui die erin moest en dat het in de zomer daar wel vijfendertig graden wordt, want de tuin is op het zuiden, en dan begint het muziekje en zegt de voice-over: ‘Dat zie je zo.’
Vera. Ze dronk stevig door in dat grote café, met die schrijver met het verwaaide kapsel aan tafel en die andere twee. Volgens mij was er ook dichter die kort daarna overleden is. Ze zat naast me op een gegeven moment, na wat schuiven en een bezoekje aan de wc. Tafelschikking is bepalend.
De dichter liet zich in de hoek schuiven, of eigenlijk zei hij toen ik eruit moest: ‘Natuurlijk, ga je gang.’ Hij stond voor me op. Die andere schrijver bleef breed en handig zitten, maar die was druk in gesprek met een regisseur uit Utrecht.
Er komt een item over het telen van groentes. Heerlijk, trotse mensen met hobby’s.
Tot de voice-over zegt: ‘Op een prachtige plek in Noord-Holland zijn Paul en Vera de trotse eigenaren…’
Daar is ze weer.
Maar eerst haar man. Zijn naam komt onder in beeld. Hij begint weer te praten, geeft een rondleiding, een trap op, de trap weer af.
Dan neemt Vera het over. Onder in beeld komt haar achternaam erbij te staan en: interieurstylist.
Facebook biedt uitkomst. Met trillende vingers zoek ik de site erbij op mijn telefoon, druk op het vergrootglas en tik haar naam in. Er verschijnen vier Veras, ik zie direct dat ik de bovenste moet hebben. Een zwart-wit profielfoto, met dezelfde lach.
‘We gaan hier uiteindelijk nog een mooie houten vloer in leggen,’ zegt ze.
Ik klik op de profielfoto. De foto wordt vergroot en zie ik een pasgeboren baby met een mutsje op en het oudste kind dat schuin zijn gezicht voor het beeld duwt.
‘Dit is onze badkamer,’ zegt ze.
Stralende lach.
Die boot bij het station van Groningen, de lange reis terug. Waar was ze toen? Met de trein terug, geloof ik. Samen reizen wilde ik niet.
Die ochtend kwam de man die zijn boot aan het festival had verhuurd veel te vroeg een kijkje nemen. Alle deuren stonden open, overal lagen kleren. Vera sloeg de dekens voor haar borsten.
‘O sorry,’ zei de man.
We kleedden ons aan. Er was geen tijd voor koffie. We namen afscheid en dat was het. Nooit meer iets van haar gehoord of gezien.
De datum, van wanneer is die foto?
Waarom zag ik dat niet meteen: juli.
Ze laat de badkamer zien. In de boot zat de douche aan de andere kant: de slaapkamer in de boeg, de douche achter. We hebben nog wel samen gedoucht, volgens mij, en op de terugweg was het kleren zoeken.
Ze heeft het over tegels. Vloertegels. ‘In de badkamer mocht er wel effe wat meer gebeuren.’
Ik word rustig nu. Ze heeft haar kindje. Ik zit te kijken naar een vervlogen avond, een stipje in een agenda waar geen van ons over een tijdje nog aan denkt.
Paul laat de slaapkamer zien. Achter hem op een geborduurd stukje stof staat de naam van hun dochter en de geboortedatum, samen met Janneke, van Jip.
15 september 2017.
Dat is de eerste.
Weer begint-ie over vertrouwen. ‘Ik vertrouw je altijd.’ Mensen die dat zeggen moet je altijd wantrouwen.
Ze zit op een bed dat zo te zien van een paar pallets gemaakt is, met een deken erover. Ze vertelt dat ze buiten woont en dat ze dan ook diertjes wilde. ‘Kipjes, een hond, een poes. Dus.’
Dat was allemaal dik in orde.
‘Dat maakt het wel af.’
Die avond in december wordt steeds duidelijker. Ze droeg een lange rok. Ze deed die rok niet uit. Ze hees hem gewoon omhoog.
Hun kindje was er al in juni. In het voorjaar was ze zwanger. In december ging ze met mij een stukje varen. Ze was toen al zwanger.
Vandaar dat ze niet bang was. Nergens voor. Zwangere vrouwen zijn niet bang. Is dat een conclusie?
Ze zitten onder de pergola, voor het uitzicht, tussen de groene planten en de gele en witte voorjaarsbloemen. Vera heeft een kindje op schoot.
Hij zegt: ‘Als je dan hier zit zo met elkaar dan is het meer dan de moeite waard.’
Vera zegt: ‘Absoluut.’

Ik bezoek mijn vader in Italië. Mijn oom haalt me op van het vliegveld; met een hand bestuurt hij zijn Hyundai, met de andere houdt hij zijn mobiel tegen zijn oor. Hij praat over werk. We rijden een heuvel af, draaien door haarspeldbochten. Ik zie groen op groen met hier en daar een rotspartij. Op de kammen van de heuvels staan windmolens; de grijze wieken draaien snel, alsof ze iets in te halen hebben.
‘Op vrijdag heb ik een congres, dan kan ik niet langskomen,’ zegt mijn oom als hij de telefoon heeft weggelegd, ‘maar ik ben er voor het dorpsfeest. Dat zal wel in het water vallen met dit weer. Bizar, deze lente.’
Vrijdag wordt papa achtentachtig. Toen ik hem aan de lijn had gisteren, hadden we het erover. Echt, zo oud al? vroeg hij.
In het huis van mijn vader is het koud. De cv-ketel werkt niet meer, maar aan de telefoon heeft papa er niets over gezegd. Ik trek een vestje aan en drink een glas wijn. Gelukkig heb ik afgelopen kerst, toen ik spullen weggooide, het elektrisch kacheltje bewaard. Ik zet het in de woonkamer. Wanneer ik mijn handkoffer uitpak klinkt uit de badkamer gestommel. Papa vloekt. Ik loop erheen. Hij staat met een schroevendraaier voor de cv-ketel.
‘Je krijgt nog een schok,’ zeg ik.
‘Dat weet ik allemaal wel. Sara.’ Hij spreekt mijn naam met nadruk uit, zoals hij deed toen ik klein was.
Op de wc-pot staat een kruk.
‘Wat doet die daar?’ vraag ik tegen beter weten in.
‘Ik moest ergens op klimmen om bovenop de ketel te kijken.’

‘Zullen we naar de doe-het-zelf zaak gaan,’ stel ik de volgende ochtend voor als ik hem overtuigd heb een nieuwe cv-ketel te kopen.
‘Welke? Die aan de hoofdweg? Daar hebben ze geen ketels.’
‘Ben je al gaan kijken?’ vraag ik en adem diep in.
‘Nee. Maar dat weet iedereen.’
‘Laten we dadelijk even binnenlopen.’
Bij de doe-het-zelf zaak hebben ze wel ketels. Ze staan op een laag schap: vierkante witte kasten die er allemaal hetzelfde uitzien. Ik wijs er een aan.
‘Wat vind je van deze?’ vraag ik.
Papa duwt zijn kin naar voren, een beweging die hij maakt als hij iets afkeurt: ‘Die zijn voor in de keuken.’
Ik wenk een medewerker. Hij vraagt ons hoeveel kilowatt vermogen de ketel moet hebben. Twintig kilowatt. Die van twintig, vertelt de medewerker, staan verpakt in de opslag.
‘Ik wil er een zien,’ zegt papa.
‘Ze zijn hetzelfde als deze van veertig,’ zegt de medewerker. Zijn schouders gaan omhoog en weer omlaag, alsof van boven aan touwtjes wordt getrokken.
‘Je zei net dat ze kleiner zijn,’ zegt papa.
We mogen mee naar de opslag. De medewerker maakt een doos voor ons open.
‘Plaatsen jullie ze ook?’ vraag ik.
‘Nee, maar ik kan jullie wel het telefoonnummer van een monteur geven.’ De medewerker schrijft het nummer van een zekere Alfredo op een papiertje. ‘Als hij niet kan, zijn er genoeg anderen. Iedereen zit zonder werk.’
Alfredo heeft tijd. Hij haalt de ketel op en brengt hem diezelfde middag langs. Hij is een kleine donkere man, met smalle bakkebaardjes. Mijn vader staat in de badkamer naast hem terwijl Alfredo werkt en vertelt over zijn schoonmoeder. Ze heeft keelkanker gehad. Ik ben met mijn laptop in de woonkamer gaan zitten, maar in plaats van aan een document te werken luister ik mee.
‘Als je goede zorg wilt, hoef je niet naar een openbaar ziekenhuis. Daar zijn de wachttijden lang en de lontjes kort,’ grinnikt Alfredo.
‘Ja,’ zegt papa.
‘De slimme jongeren die kunnen studeren, die gaan naar het buitenland. Daar zijn goede opleidingen en daar is werk. Het zal me niets verbazen als er hier universiteiten gaan sluiten.’
Mijn vader mompelt iets wat ik niet kan verstaan. Hij klinkt ongeïnteresseerd.
‘Wist u dat die kapitein, de lulhannes die zijn cruiseschip liet zinken en zijn passagiers liet verdrinken, les geeft? Aan de universiteit nog wel. Over hoe om te gaan in panieksituaties.’
Papa weet volgens mij niet waar Alfredo het over heeft. Als ik er ben, kijkt hij nooit naar het journaal. Ik kan me het incident wel herinneren; het haalde ook in Nederland de voorpagina’s. De kapitein, Schiettino heette hij, ging als een van de eersten van boord.
‘En de kustwachter die hem aanspoorde zijn plicht te doen is teruggezet naar een baantje bij de administratie,’ zegt Alfredo.

Het waait flink wanneer we later op de dag naar het strand fietsen. Papa zwiert over de weg, met de wind mee als een vlieger. Zo vrij stel ik me hem altijd voor: op de fiets naar het strand, of naar het bos om eekhoorntjesbrood en walnoten te zoeken. Ik fiets tussen hem en de voorbijrazende auto’s in. Na tien minuten klaagt hij dat hij het koud heeft, maar hij wilde geen jas aan. Op zijn onderarm heeft hij een korst; een schram die ik herken van toen hij met kerst tegen een kastje liep. Zijn huid is als vloeipapier.
‘Jij moet eigenlijk een fietshelm,’ zeg ik.
‘De kans dat ik val wanneer ik loop is groter.’
De boulevard is opgebroken. Op de enige parkeerplaats staat een handvol auto’s. Daarin zitten mensen, waarschijnlijk uit het dorp, naar de hoge golven te kijken. Een man is naast zijn vrouw in slaap gevallen.
Papa wil niet mee het strand op. Hij wil zich opwarmen in het café. We spreken af dat ik alleen ga en hij op me wacht.
‘Je zult niet lang blijven, dunkt me,’ zegt hij als ik begin te lopen. ‘Sara, ga maar niet te dicht bij de branding,’ roept hij erachteraan. ‘Ik wacht hier wel tot je beneden bent.’
Ik ga op een beschutte plek zitten van waaruit ik papa in de gaten houd. Ik zwaai naar hem. Als hij de boulevard overgestoken is richting het café, loop ik naar de vloedlijn. Ik sta vol in de wind, de zee stuurt wilde golven tot vlak voor mijn voeten. Voordat ik uit het dorp vertrok, vijfentwintig, bijna zesentwintig jaar geleden, keek ik uren achtereen naar de golven. Sinds een aantal jaren blijf ik maar kort, kijk ik wel, maar zie ze niet echt. Hoe vaak zal ik hier nog staan? Bij elk vertrek neem ik afscheid. Ik sluit mijn ogen en probeer aandachtig naar het beuken van de zee te luisteren. Wanneer ik ze open bij drie, zeg ik tegen mezelf, zie ik de golven weer. Een, twee, drie.
Als ik na een minuutje of twintig naar boven loop, wacht mijn vader me buiten het café op: ‘Je bent doorgelopen, hè. Toen ik weer keek was je weg.’
Ik tuit mijn mond en trommel met mijn vingers tegen mijn dij. Hij knipoogt snel naar me.
Terug naar huis fietsen we langs een eucalyptusbos. Volgens papa was het bosje net aangelegd toen hij een jongen was. Er wordt gezaagd. Als we dichterbij komen, zie ik dat veel bomen geveld zijn: er zijn meer parkeerplekken nodig voor toeristen in de zomer. Midden in een kaal veld is een ellips met overgebleven bomen, nog maar een stuk of tien.
‘Wat vind jij ervan?’ vraag ik papa.
‘De jeneverbesstruiken zijn ook weggehaald. Die bloeiden net.’

Op papa’s verjaardag glip ik naar de duinen om takjes van de jeneverbes te plukken. Ze hebben gele knopjes. Het lijkt me een leuk gebaar want een cadeau heb ik niet voor hem.
Als ik ze op tafel neerleg, staat daar een vaas met erin dezelfde takken. Papa komt de kamer binnen. Zoals hij naar me kijkt, met een twinkeling in zijn ogen, lijkt hij op een kind dat in de nacht onder de kerstboom is wezen snuffelen.
‘Van wie heb je die?’ vraag ik en wijs op de takken in de vaas.
‘Van wie denk je?’
‘Is iemand langsgekomen?’
‘Ik ben bij de duinen geweest!’
Die avond willen we uit eten gaan. We lopen door de regen naar de pizzeria. Papa heeft voor de zekerheid een wekker gezet, opdat we niet te laat komen, maar als we voor de deur staan blijkt het restaurant pas over drie kwartier open te gaan. We lopen naar een zaak waar je pizza’s kunt afhalen. Toen ik jonger was werkte ik voor een bakkerij in het pand. Vlak voor de ingang op de stoep ligt een kitten, de ogen nog dicht met smeersel. De kop ligt in een plasje bloed. Waarschijnlijk is het geraakt door een auto en de stoep op geslingerd. Ik meld aan de knul achter de toonbank dat er een dood dier buiten ligt. Hij lijkt er niet van onder de indruk te zijn, maar zegt dat hij het zal weghalen. Als we onze bestelling hebben, stel ik aan papa voor de achteruitgang te nemen. Hij volgt me naar de zijsteeg.
‘Waar zijn we?’ vraagt hij.
‘We hebben de achteruitgang genomen. Je weet wel, waar vroeger het meel geleverd werd.’
‘Je vergist je.’ Hij kijkt om zich heen, draait een rondje om zijn eigen as.
‘Loop nu maar mee.’ Ik neem hem bij de arm.
‘Ik was echt mijn kompas even kwijt,’ zegt hij even later.
‘Geen goed teken.’
‘Niet echt, nee.’
Thuis eten we de pizza’s en toosten op zijn volgende levensjaar.
‘Deze dag is een cadeautje,’ zegt hij.
Als we afruimen weet hij niet meer waar de afval heen moet. Hij loopt rond met de pizzadozen en legt ze uiteindelijk in het keukenkastje. Alles is zo’n ‘zooi’, bromt hij.

Zondag is het feest ter ere van de dorpspatroon. Naar de ochtendmis gaan we niet, wel naar de gezamenlijke lunch. Papa wil zijn nette kleren aan. Hij draagt een hemelsblauw overhemd, waarvan de mouwen met brede elastieken omhoog gehouden worden, een gilet en een stropdas.
‘Zo,’ zegt hij, ‘Netjes hè.’
‘Heel mooi.’
‘Waar gaan we ook al weer heen? Heb ik mijn paspoort nodig?’
Ik kijk naar hem, naar zijn verwarde blik. Papa drijft af, als een bootje, en ik heb geen touw, geen haak om hem terug te halen. Ik knipper vocht weg uit mijn ogen.
‘Ja,’ antwoord ik met geknepen stem, ‘en je vliegticket.’
Dan begint hij te lachen. Een lach die ik sinds mijn komst niet gehoord heb, eentje die van diep opborrelt en vervolgens zacht giert, die me herinnert aan grapjes die we maakten.
Het beeld van de heilige staat midden op het kerkplein, eromheen zijn tafels opgesteld. Kleine troepen mensen hebben zich erbij geschaard. We voegen ons bij mijn oom. Hij zit aan tafel met een aantal mannen uit het dorp. Ze vertellen over een voorval dat jaren geleden plaatsvond. Toen het maanden achterelkaar niet regende werd het beeld in zee gegooid. De mensen uit het dorp vonden dat de heilige zijn plicht niet volbracht. Omdat het van papier-maché was, zoog het zeewater op. Kijk, zeiden ze, onze heilige barst liever dan dat hij voor regen zorgt.
Wijnflessen gaan van hand tot hand, ingemaakte tuinbonen, kaas en gedroogde worst. Ik heb stukjes kaas en worst op papa’s bordje gelegd. Hij is altijd een langzame eter geweest; eerst bestudeert hij het voedsel nauwlettend, schuift het wat rond, alsof hij een openingszet overpeinst, dan kiest hij een eerste hap en kauwt er lang op. Zijn keuze valt nu op een stukje kaas, hij ruikt eraan en stopt hem in zijn mond. Als mijn oom het over de ochtendmis heeft, zegt de vrolijkste van de mannen: ‘Ik was tien toen ik voor het laatst een voet in de kerk zette.’
‘De bar is jouw geloof,’ zegt mijn oom.
De mannen schenken opnieuw wijn bij en zetten hun lijflied in: we gaan drinken in de bar, in de bar gaan we drinken! Papa neuriet mee, zo zoet, dat ik heel even een arm om zijn schouders sla.
Met z’n drieën wandelen we terug naar huis. We lopen door smalle straten. De luiken van de huizen zijn dicht omdat de huizen verlaten zijn. Langs de weg staat een zwart kippetje, ze lijkt te bibberen van de kou. Papa maakt geluidjes naar haar.
‘We zouden haar kunnen meenemen,’ zegt hij.
‘Wat moet je met een kip?’ vraagt mijn oom.
‘Zodat ze eieren voor hem kan leggen,’ antwoord ik.
Als we bijna de hoek om zijn, blijft mijn vader staan: ‘We nemen haar mee en geven haar iets te eten.’
‘Ze is van iemand,’ zeg ik. De zin galmt in de straat na als het hard dichtvallen van een deur. Plotseling verlang ik naar mijn eigen huis, naar Nederland, zelfs naar mijn werk. Papa lijkt me niet gehoord te hebben, hij loopt terug, maakt sussende geluiden en gebaren naar de kip.
‘Kijken of ze zich laat pakken,’ zegt hij. Maar de kip loopt van hem weg, rechts links, tokkelt luid en lang. Hij gaat gebukt achter haar aan.
‘Laat haar toch,’ zegt mijn oom, desondanks drijft papa de kip op tot in een hoek.
‘Papa, luister nou eens,’ roep ik. Ik loop naar hem toe en grijp naar zijn arm, krijg echter alleen de mouw van zijn overhemd te pakken. Hij trekt zich los, duikt voorover, tilt het hoopje donkere pluimen op en houdt het op ooghoogte voor zich.
‘We doen haar op ons balkon,’ zegt hij.
Mijn oom fronst zijn wenkbrauwen.
‘Ze klagen je aan voor diefstal,’ zeg ik.
We halen hem over de kip in het openbare plantsoen voor ons huis te laten. Papa haalt binnen wat brood, scheurt het in stukjes en staat erbij terwijl de kip eet.
‘Als de Albanese buurman haar ontdekt, gaat hij haar zeker plukken,’ zegt hij.
Mijn oom moet weg; hij heeft nog een afspraak. Ik loop een stukje met hem mee.
‘In het dorp is geen hulp voor je vader. Uiteindelijk zal hij in de stad moeten worden opgevangen,’ zegt hij bij ons afscheid.
Ik knik.

Op de laatste dag van mijn bezoek gaat papa mee tot op het strand. De zon schijnt, maar het strand is zo goed als verlaten. De zee is van een doorzichtig grijsgroen. Een bouwvakker freest of boort, ik hoor het verschil niet.
‘Je wilde gaan zwemmen,’ zeg ik op gegeven moment.
‘O ja. Moet ik mijn kleren uitdoen?’
‘Dat is geen slecht idee.’
Hij opperde eerst, een beetje baldadig, dat hij een frisse duik wilde nemen. Toen waren we al van huis weg zonder zwemspullen, maar papa is dol op zwemmen, dus herinner ik hem eraan. Hij begint zijn kleren al uit te doen. Het gilet, het hemelsblauwe overhemd; hij draagt hetzelfde als gisteren, alleen de das heeft hij niet omgedaan. Dan trekt hij zijn sandalen, zijn sokken, zijn broek uit. Een voor een legt hij ze met lange halen naast me neer.
‘Ik ga dan.’
Hij staat op en loopt richting de branding. Hij draait zich nog een keer om en zoekt mijn blik: ‘Het zal niet te koud zijn, toch?’
‘Maak je benen eerst een beetje nat,’ hoor ik mezelf zeggen.
Van achteren is hij een iele man in een te grote onderbroek en een ouderwets onderhemd. Als meisje wilde ik dat hij me leerde zwemmen. Hij kon helemaal niet goed zwemmen, want hij had het zichzelf geleerd net als alle kinderen uit het dorp. Maar elke keer als ik erover begon, sprong hij op en rende met me mee de zee in. Zo moet je het doen, riep hij dan en hield zijn hoofd krampachtig boven water terwijl hij met zijn voeten achter zich trapte.
Papa is het water ingegleden. Hij doet weer een brave schoolslag, zijn hoofd ruim boven de zeespiegel. Ik kijk naar de duinen rechts waar het licht nu zilverachtig is. De planten hebben een zachte pastelkleur. Ik hoor niets behalve het breken van de golven en de bouwvakker die aan het werk is. Alleen op de golfslag acht ik, nu vlak voor me, even niet op het diepe waar cruiseschepen vergaan en heiligen barsten.
Als ik weer focus op de plek waar papa was, zie ik een lege zee. Het is stil rondom me: de bouwvakker is gestopt met frezen of boren. Ik leg een hand op het hemelsblauwe overhemd en adem ijlere lucht in dan net, mijn lichaam lijkt weg te zinken in het zand. Ik sluit mijn ogen. Als ik ze weer zal openen, denk ik, zie ik zijn hoofd weer boven water komen. Een, twee, drie.

Beeld © Rosanna del Negro

Dit korte verhaal van debutant Jasper Rebel dook op in onze stapel ingezonden kopij. We waren er meteen van gecharmeerd: het heeft een heel eigen toon, dit verhaal over een man van wie een van de belangrijkste zintuigen is aangetast.

*

I

Hamburg was een goede stad voor een polaroidverkoper. Met enige moeite vond hij er zijn weg. Hij volgde stemmen, geluiden, de drukte op straat. Zijn handen waren gewend hem te leiden langs vochtige muren en roestige bruggen.  Er waren altijd mensen op straat, ook ’s nachts. Hij verkocht vaak een foto. Soms aan mannen alleen die hun geluk wilden delen, vaak ook aan vrouwen, die ergens anders hadden willen zijn. Maar meestal was het de gimmick natuurlijk. Kijken of de blinde überhaupt het zoenende stelletje in beeld kon krijgen.

Hij had eerst niet door dat hij een bordeel in was gelopen. Hij was het geluid van een groep jongens gevolgd. Het leek of ze door een marmeren hal liepen, de stemmen galmden als in het zwembad maar zijn voeten bleven droog. Hij voelde een koude wind in zijn nek die van buiten moest zijn gekomen. Toen hij zich probeerde te oriënteren had het groepje hem gevraagd een foto van hen te maken. Ze hadden hem bij zijn armen opgetild. Nadat hij een stuk verplaatst was werd hij neergezet op een zachte, maar ongelijke ondergrond. Hij had de foto gemaakt en zijn geld gekregen. Toen lieten ze hem alleen. Heel voorzichtig verschoof hij zijn voeten, centimeter voor centimeter, tot hij begreep waar hij was. Hij stond halverwege een trap. Er was tapijt en het was warm. Boven hem hoorde hij gedempte stemmen, schuifelende passen. Hij liep omhoog, achter het geluid aan. Mensen liepen langs hem, duwden hem opzij. Hij kreeg een por en hij wankelde. Hij viel tegen iemand aan. Zijn wang raakte een boezem, maar niet een bedekt met een jurk of een jas. De huid was warm en zacht, de welving gaf iets mee zodat niet alleen zijn wang, maar ook zijn mond raakte wat meestal niet mocht. Toen hij ademhaalde rook hij nicotine en mierzoete parfum. Hij krabbelde overeind, verontschuldigde zich en liep verder.
Daar waar de gang doodliep en hij stopte om zich om te draaien, was het stil. Hij verborg zijn camera onder zijn jas en rechtte zijn rug. Hij zag niets en hoorde niets, maar hij rook een veld vol bloemen, nog net niet in volle bloei.

‘Je ziet me niet hè?’ Heel dichtbij hem was ze. Een meisje. Haar stem klonk breekbaar en de pauzes tussen de woorden waren net iets te lang. Ze sprak zo zachtjes dat hij  niet kon zeggen of ze bang was of verlegen. ‘Ik heb je ogen gezien. Hoe komt dat?’
Hij draaide zijn hoofd in de richting van het geluid. Ze wachtte niet op zijn antwoord.
‘Ik word altijd bekeken,’ zei ze.  ‘Van top tot teen. Maar jij kijkt helemaal niet.’
Hij had haar willen vertellen dat ze naar lavendel rook en naar jasmijn, maar hij knikte alleen maar.
‘Ik zie niet veel. Zal ik een foto van je maken? Niet voor geld hoor. Gewoon, voor jezelf.’
Het meisje lachte zachtjes, giechelde eigenlijk alsof een van haar vriendinnen een ondeugend grapje had gemaakt.
‘Heel veel mannen hebben me gevraagd of ze foto’s van me mochten maken. Ik zeg altijd nee.’
‘Waarom willen ze foto’s van je maken?’ vroeg hij verbaasd.
‘Om naar te kijken.’
‘Ik vind het gewoon leuk om foto’s te maken,’ zei hij.
‘Zie je echt niets?’
‘Nauwelijks.’
‘Dan mag het, maak maar een foto van me. Doe het nu, er is niemand.’
Hij deed een stap naar achter, pakte zijn camera en mikte in de richting van haar stem. Hij hield zijn adem in en drukte af. Met een zacht zoemen kwam de foto uit het apparaat. Hij wapperde met het fotopapier en gaf haar de foto. Weer klonk dat zachte lachje. Hij zag niet dat er kuiltjes in haar wangen verschenen, maar hij hoopte het wel. 
‘Bewaar jij hem voor me?’
Hij knikte.
‘Nu moet je weg, anders krijgen we problemen.’

Hij probeerde zijn weg terug te vinden, maar het trappenhuis vond hij niet. De gang liep langer door dan gedacht. Er zatten bochten in, en hoeken. Sommige stukken waren verlaten en stil, dan weer hoorde hij stemmen dichtbij. Ze  klonken hard en scherp alsof er ruzie was, dan weer zacht en stiekem als in een onderhandeling. Hij had geen idee waar hij was. De foto zat in zijn broekzak. Hij hield zijn hand erop, voelde het fotopapier en dacht aan de stem die hij had gehoord. Hij kwam uit bij een deur, die hij open duwde en al na twee passen stootte hij tegen een zacht voorwerp. Zijn hand schoot naar voren om zijn val te breken en ook die raakte een zacht vlak, Hij taste vooruit en kneep in de zachte stof. Hij deed zijn schoenen uit, ging liggen op het bed  en deed zijn ogen dicht.

II

Vlakbij werd een deur met kracht geopend. Hij hoorde een dreun en daarna een kletterend geluid alsof iemand een hand kleingeld op de grond uitstrooide.
‘Hier ga je spijt van krijgen!’ hoorde hij een stem roepen,
daarna hoorde hij alleen nog maar voetstappen die eerst luid klonken, en al snel alleen heel zachtjes. Daarna was het stil.
De polaroidverkoper opende de deur van zijn kamer. Toen klonk een bekende stem.

‘Was je er weer,’ zei het meisje dat naar bloemen rook.
‘Ik heb je foto nog.’
‘Dat dacht ik wel.’
Ze zette een stap dichterbij. Op de smalle gang was weinig ruimte om elkaar te ontlopen. Hij hield zijn handen langs zijn lichaam, bang om haar per ongeluk aan te raken op een plek waar ze dat niet wilde.
‘Heb je een vriendin?’
’Nee.’
‘Wil je geen vriendin?’ Ze klonk fermer dan eerst, met meer kracht waardoor haar stem aan het einde van haar zinnen schor was.
‘Ik zou ook niet bij mijzelf willen zijn.’
‘Misschien zou ze het fijn vinden dat je niet steeds zeurt over wat ze aan heeft.’ Weer kwam ze een stap dichterbij, hij voelde de warmte van haar lichaam op zijn armen, op zijn wangen.  Hij hoorde haar ademhaling.

‘Hoe heet je?’ vroeg hij
‘Noem me maar Katharina.’
‘Dag Katharina.’ Hij voelde zich volmaakt. Hij had een vriend gemaakt in een stad waar hij niemand kende. Waar hij dagen achtereen van vreemde naar vreemde ging en nooit ergens stopte  alleen om stil te kunnen staan. En nu stond hij daar en zij was daar met hem.
‘Luister,’ zei ze. ‘Je moet maar niet te vaak met me praten. Anders val je op.’
‘Geloof me,’ zei hij, ‘niemand ziet mij staan.’
Nu praatte ze weer zachtjes, en langzaam. Ze zocht naar de goede woorden. ’Ik had deze man geloof ik beter niet weg kunnen sturen.’
‘Was hij niet aardig?’
Het meisje antwoordde niet. Ze was stil. Alsof het gesprek plots afgesloten was. Een tijdje stonden ze tegenover elkaar zonder iets te zeggen. Toch probeerde hij het weer.

‘Kan je niet iets anders gaan doen? Dat je op een dag gewoon verdwenen bent?’ vroeg hij.
Ze wachtte even met antwoorden en zei toen aarzelend: ’Er verdwijnen zo vaak meisjes, maar meestal niet omdat ze dat zelf wilden.’
‘Zo moeilijk is het niet,’ zei hij, ‘ik ben ook wel eens verdwenen.’ Hij richtte zijn handpalmen naar de lucht als om aan te geven hoe gemakkelijk dat ging.
‘Verdwijn dan nu maar opnieuw, daar komt iemand aan,’ zei ze zachtjes. Toen hoorde hij haar weglopen, snelle pasjes die klonken alsof ze met sokjes over de gang liep. Toen stond hij daar alleen.

Hij kreeg een duw in zijn rug waardoor hij voorover viel. Hij was te laat om zijn val te breken met zijn handen. Zijn hoofd sloeg tegen iets hards. Een scherpe pijn trok van zijn achterhoofd naar zijn aangezicht. Iets warms druppelde uit zijn linkeroor. Zijn ogen gingen dicht. Hij hoorde heel even, helemaal niets.

Van heel dichtbij klonk een stem, hij voelde de lippen van een man tegen zijn oor.

‘Zeg wie je bent of ik breek je vingers.’
‘Thijs heet ik,’ zei hij. ‘Ik ben polaroidverkoper. Ik moest een foto maken.’
Een hand greep ruw om zijn hals. De leren riem van de camera bleef achter zijn oren hangen en liet toen los.
‘Wat voor foto’s heb je gemaakt, laat het zien.’
Hij hoorde hem rammelen aan het apparaat, toen een luide hoge klap. Hij hoorde glas dat brak in kleine stukjes.

Toen gingen de handen van de man onder zijn kleding en in zijn zakken. Ze pakten de foto van Katharina. De man floot tussen zijn tanden.
‘Wat deed je met haar? Hoe ken je haar?’
Hij schudde zijn hoofd. Een dag en een nacht had hij zich verbonden gevoeld met een onbekend meisje zonder haar ooit te hebben gezien. ze had hem voor even, heel even laten voelen dat hij niet alleen was. Hij zou niets doen om haar in gevaar te brengen. Hij verbeet zijn tranen en stak zijn kin omhoog. En toen stelde de man de verlossende vraag: ‘Waar is ze, waar is Katharina?’